Bu terim sözlüğü size sadece bilgi sunma amacı taşır; güvenlik dallarındaki teknolojileri ve/veya kişisel gizlilik konusunda kapsamlı ve geçerli olan bir kaynak olarak görülmemelidir.
Terim Sözlüğü
kimlik doğrulama, yetkilendirme: Bilgisayar ağındaki bir kimliği doğrulama amaçlı parola, sertifika ya da kişisel kimlik numarası (PIN) kullanımı.
yer imi: Yer imi araç çubuğundaki simgesine tıklayarak ya da yer imi menüsünde adını seçerek gidilebilen bir adresin ([#Uniform_Resource_Locator URL]) bilgisayarda kayıtlı hâli.
Yer imi araç çubuğu: Firefox tarayıcısında konum çubuğunun hemen altında yer alan özelleştirilebilir araç çubuğu. Bu araç çubuğunda beğendiğiniz sayfaların yer imleri bulunur. Bu yer imlerini dizin altında topladıysanız araç çubuğunda bu dizinler gösterilir. Bu öğeleri bu araç çubuğuna koyup buradan kaldırabilirsiniz.
önbellek: İnternette gezdiğiniz sayfaların bilgisayarınızın sabit diskinde ya da rastsal erişim belleğinde (RAM) bir arada tutulan kopyaları. Siz sayfaları açtıkça Firefox bu kopyaları biriktirir. Önbelleğe alınmış olan bir bağlantıya tıkladığınızda ya da bir [#Uniform_Resource_Locator URL] yazdığınızda, Firefox sayfanın güncel hâliyle önbellekteki kopyasını karşılaştırır. Eğer sayfada hiçbir değişiklik yoksa Firefox önbellekteki kopyayı göstererek sayfayı bir kez daha yükleme zahmetinden kurtulur. Böylelikle yükleme ve işlem süresinden tasarruf edilir.
sertifika: Kimlik kartının sayısal karşılığı. Sertifika, o sertifikanın sahibi olan gerçek veya tüzel kişinin ya da onu imzalayan bir başka kişinin adını belirtir. İletiyi ya da veriyi sayısal olarak imzaladığınızda, bu iletideki sayısal imza bunun doğrulanması için kullanılan imzaya karşılık gelen özel anahtar yardımıyla atılır.
istemci: Genelde farklı bir bilgisayarda çalışan [#server sunucuya] istek gönderen ve karşılığında bilgi alan yazılım; örneğin bir internet tarayıcısı. İstemci yazılımın çalıştığı bilgisayar da aynı zamanda istemci olarak adlandırılır.
çerez: Bazı siteler tarafından bilgisayarınızda tutulan ufak bilgi parçası. Böyle bir siteyi ziyaret ettiğinizde bu site Firefox uygulamasına bilgisayarınızda bir ya da daha fazla çerez bırakıp bırakamayacağını sorar. Ardından, siz siteye yeniden geldiğinizde, Firefox ona ait çerezi o siteye gönderir. Çerezler sizle ilgili bilgilerin kaydını tutarak, örneğin alışveriş sepetinizdekileri hatırlayarak sitelere yardımcı olur. Çerezlerin nasıl kullanacağını ya da çerezlerle ne kadar bilginin sitelerle paylaşılacağını ayarlayabilirsiniz.
gizli yazım (kriptografi): Bilgiyi şifreleme ve şifresini çözme sanatı ve uygulaması. Örneğin ticari sitelerle Firefox arasındaki bilgi akışı bu süreçten geçer.
şifre çözüm: Şifrelenen bilginin çözülmesi işlemi. Ayrıca bkz. [#encryption şifreleme]
sayısal kimlik: Bkz. [#certificate sertifika].
şifreleme: Anlamını gizlemek üzere bilginin yazılışını değiştirme işlemi. Örneğin iki bilgisayar arasındaki şifreli bağlantı, üçüncü kişilerin bu bağlantıdan geçen bilginin deşifre edilerek ortaya çıkarılmasını çok zorlaştırır. Şifrelenmiş olan bilgi sadece onu açabileceği uygun anahtara sahip olan kişi tarafından çözülebilir.
Uzatılabilir İşaretleme Dili (XML): Verinin tanımlanmasında kullanılan açık bir standart. XML sayfanın geliştiricisinin özel etiketler tanımlamasına olanak sağlar ve bu özellik HTML'de yoktur. Daha ayrıntılı bilgi almak için W3C belgesine gözatın: [http://www.w3.org/XML/ Extensible
Markup Language (XML)]
besleme: Başka sayfalara bağlantılar içeren bir [#XML XML] sayfası. Özel yazılımlar beslemeleri okuyabilir ve bağlantılardan oluşan başlıkları listelerler. Bu liste değiştikçe otomatik olarak güncellenir. Haber siteleri son gelişmeleri aktarmak için beslemeleri kullanırlar. Çevrim içi olarak bireysel yayın yapan kişiler de ziyaretçilerini yeni yazılarından haberdar etmek için beslemelere başvururlar. Ayrıca bkz. [#live_bookmark Canlı Yer İmi].
Dosya Aktarma İletişim Kuralı (FTP): Kullanıcıların bir ağ üzerindeki bilgisayarlar arasında dosya aktarımı yapmalarını sağlayan standart. Firefox tarayıcısını FTP kullanarak dosya çekmede kullanabilirsiniz.
FIPS PUBS 140-1: Federal Information Processing Standards Publications (FIPS PUBS) 140-1, ABD'nin koyduğu ve gizli yazım modüllerinin uyarlanmasında kullanılan bir standarttır. Bunlar veriyi şifreleyip şifresini çözen ya da gizli yazımla ilgili diğer işlemleri yapan donanım ya da yazılımlar olabilir. (Örneğin sayısal imza atıp bunun doğruluğunu denetleyen donanım ya da yazılım.) ABD'ye satılan ürünleri çoğu FIPS standartlarından biri ya da birçoğuna uymak zorundadır.
ana sayfa, başlangıç sayfası: Firefox tarayıcısının başlangıçta ya da Başlangıç düğmesine basıldığında açtığı sayfa. Geri kalanını ziyaret edebileceğiniz bir sitenin ana sayfasına ulaşmak amacıyla da kullanılabilir.
Hiper Metin İşaretleme Dili (HTML): İnternetteki sayfalarda kullanılan dosya biçimi. HTML, sayfayı oluşturan ve görünümünü belirleyen metin yapısı, yazı tipi, biçem, resim ve diğer bileşenlerin tanımlanmasında kullanılan etiketleri veya kodları tanımlayan bir standarttır.
'İnternet: [#Transmission_Control_Protocol_Internet_Protocol TCP/IP] gibi iletişim kurallarını kullanarak birbiriyle haberleşen dünya çapındaki milyonlarca bilgisayarın oluşturduğu ağ. İlk başta ABD ordusu için 1969'da geliştirilen internet, daha sonra eğitim ve araştırma kurumlarını kapsayacak biçimde büyüdü. 1990'ların sonunda işin içine iş dünyası, örgütler ve bireyler de katıldı. Günümüzde internet elektronik posta alıp gönderme, [#World_Wide_Web World Wide Web]de dolaşma, anında mesajlaşma, elektronik posta listeleri, kullanıcı grupları ve diğer birçok amaç için kullanılıyor.
İnternet iletişim kuralı adresi (IP adresi): [#Transmission_Control_Protocol_Internet_Protocol TCP/IP] ağındaki bir bilgisayarın adresi. İnternetteki her bilgisayarın bir IP adresi vardır. [#client İstemcilerin] sabit ya da ağa bağlandıklarında onlara atanan IP adresleri bulunur.
Java: Sun Microsystems tarafından geliştirilen bir programlama dili. Tek bir Java programı farklı türdeki bilgisayarlarda çalışarak programcıların farklı yazılımların farklı türdeki bilgisayarda çalışabilen sürümlerini hazırlaması zorunluluğunu ortadan kaldırır. Java kurulduktan sonra Firefox Java programlarını (küçük uygulama olarak da bilinirler) otomatik olarak indirip çalıştırabilir.
JavaScript: İnternetteki sayfaların yapılışında sıkça kullanılan komut yazma dili. Programcılar sayfaları daha etkileşimli kulmak için JavaScript kullanırlar; JavaScript, formların devingen olarak onaylanması ve düğmelerin seçilmesinde sıkça kullanılır. JavaScript, Java ile kullanılabilir, ancak teknik olarak ondan farklı bir dildir. JavaScript'in düzgün işlemesi için Java gerekli değildir.
Canlı Yer İmi: Bir [#feed beslemedeki] bağlantıları barındıran dizin görevi gören bir tür özel yer imi. Beslemesi olan bir siteyi ziyaret ederken konum çubuğundaki canlı yer imi simgesine tıkladıktan sonra kullanmak istediğiniz beslemeyi seçerek bir canlı yer imi oluşturabilirsiniz.
Konum çubuğu: Firefox penceresinin tepesine yakın bir yerde ilgili düğmelerle birlikte bulunan, [#Uniform_Resource_Locator URL] yazıp arama yapabileceğiniz alan.
ana parola: Kayıtlı parolaları ve diğer özel verileri korumak için kullanına parola. Bu veriye ulaşmak istediğinizde Firefox sizi ana parolayı girmek üzere uyaracaktır. Birden çok güvenlik aygıtınız varsa bunlardan her biri için ayrı ana parolalar belirlemeniz gerekir.
Gezinti araç çubuğu: Firefox penceresinin tepesine yakın bir yerde, üzerinde Geri ve İleri düğmelerini bulunduran araç çubuğu.
Parola yöneticisi: Girdiğiniz kullanıcı adı ve parolaları bilgisayarınızın sabit diskinde tutarak, bu tür siteleri ziyaret ettiğinizde bunları otomatik olarak giren Firefox tarayıcısının bir bölümü.
PKCS #11: Akıllı kart gibi güvenlik aygıtlarının şifrelenmesiyle ilgili bir standart.
Yan uygulama (Plugin): Yan uygulamalar Firefox tarayıcısına ses ve vidyo oynatma gibi beceriler kazandırır. Diğer yardımcı uygulamaların aksine, yan uygulamalar Firefox kurulum dizinine yerleşir. Bunlar Firefox uygulamasının içinde çalışırlar. Örneğin bir ses yan uygulaması, herhangi bir sayfadaki ya da e-posta gönderisindeki ses dosyasını dinlemenizi sağlar. Macromedia
Flash oynatıcı ve Java yan uygulamalara iki örnektir.
özel anahtar: Kamuya açık şifrelemede kullanılan anahtar ikilisinden biri. Özel anahtar gizli tutularak buna karşılık gelen anahtarla şifrelenen verinin çözülmesinde kullanılır.
vekil sunucu: Hem [#server sunucu] hem de [#client istemci] işi gören, diğer istemciler adına istek göndermede kullanılan ara program.
arama motoru: Kullanıcıların Dünya Çapındaki Ağ'da belirli bilgileri arayıp bu bilgiyi almasını sağlayan ağ tabanlı program. Arama motoru sayfadaki tüm metni ya da anahtar kelimeleri arayabilir; ayrıca belgeleri gözden geçirip bunları dizen kütüphanelere de başvurabilir. Kullanıcı arama kutusuna söz ya da söz öbekleri yazar. Arama motoru da ilgili sayfaların bağlantılarını gösterir.
güvenli site: Firefox ile iletişimi sırasında zararlı sitelerin aktarılan veriyi görmesini engellemek amacıyla [#encryption şifreleme] kullanan site. Güvenli siteleri ziyaret ettiğinizde Firefox hem [#Status_Bar durum çubuğunda] hem de [#location_bar konum çubuğunda] birer kilit simgesi gösterir. Firefox verilerinizi çalınmaktan korumak için sitenin adını durum çubuğunda yazar ve konum çubuğunun arka plan rengini sarıya döndürür. Bazı siteler hem güvenli hem de güvensiz veri içerebilir; güvenli olmayan veri genelde özel olmaz, ama böyle olacağı da garanti edilemez. Bu tür sitelere baktığınızda Firefox durum çubuğu ve konum çubuğunda ortasından çizgi geçen birer kilit simgesi gösterecek, durum çubuğunda sitenin adını göstermeyecektir. Böylece o an baktığınız sitenin tamamen güvenli olmadığını anlarsınız.
Güvenli Soket Katmanı (Secure Sockets Layer, SSL): Kimliği doğrulanan ve şifrelenmiş bağlantı kurmak amacıyla [#client istemci] ve [#server sunucu] arasında karşılıklı kimlik doğrulama sağlayan iletişim kuralı. SSL, TCP/IP'nin üstünde; HTTP, LDAP, IMAP, NNTP ve diğer üst düzey ağ iletişim kurallarının altında çalışır. Internet Engineering Task Force (IETF) tarafından konulan yeni standart Aktarım Katman Güvenliği (Transport Layer Security, TLS) de SSL tabanlıdır. Ayrıca bkz. [#authentication kimlik doğrulama],
[#encryption şifreleme].
sunucu: Genelde başka bir bilgisayarda çalışıp [#client istemciden] gelen istekleri alan ve bunlara yanıt veren yazılım. (Örneğin internetteki sayfaları sunan yazılım.) Sunucu yazılımının çalıştığı bilgisayar da sunucu olarak tanımlanır.
durum çubuğu: Bütün Firefox pencerelerinin en altında görünen araç çubuğu. Sağ tarafında durum simgelerini gösterir.
TLS: Bakınız [#Secure_Sockets_Layer Güvenli Soket Katmanı (Secure Sockets Layer, SSL)].
Aktarım Denetleme İletişim Kuralı/İnternet İletişim Kuralı (TCP/IP): Çeşitli işletim sistemleri çalıştıran bilgisayarları birbirine bağlayan Unix iletişim kuralı. TCP/IP küresel bir standart halini alan gerekli bir internet iletişim kuralıdır.
Kaynak Konumlayıcı (Uniform Resource Locator, URL): Firefox tarayıcısına bir dosya da kaynağın yerini gösteren standartlaştırılmış adres (ör. http://www.mozilla.org). Sayfalara erişmek için URL'leri Firefox tarayıcısının konum çunuğuna yazın. URL'ler diğer sayfalara gitmeyi sağlayan sayfa içindeki bağlantılarda da kullanılır. İnternet ya da Web adresi olarak da bilinir.
web sayfası, ağ sayfası: Benzeri olmayan bir adres veya URL ile belirtilen, Dünya Çapında Ağ'da yer alan tek bir belge. Bir web sayfası metin, hiper bağlantılar ve grafikler içerebilir.
web sitesi, ağ sitesi: Tek bir şirket, örgüt ya da birey tarafından yönetilen, birbiriyle ilgili ve bağlantılı sayfalardan oluşan sayfalar topluluğu. Bir site metin, grafik, ses ve görüntü dosyaları ile diğer sitelere bağlantılar içerebilir.
Dünya Çapında Ağ, World Wide Web: Web olarak da bilinir. [#server Sunucular] tarafından barındırılıp [#client istemciler] (ör. Firefox) tarafından gösterilen sayfalardan oluşan, internetin bir bölümü.
[ [#glossary Terim sözlüğünün başına dön] ]
Telif Hakkı © Mozilla.org'a katkıda bulunanlar.
